Giriş
Gerekli Malzemeler ve Çift Oluşturma:
Diskus üretiminden önce diskusu sağlıklı bir şekilde yaşatılmasının öğrenilmesi gerekmektedir. Diskus sizin akvaryumcu ve ithalatçıda gördüğünüz boyları en az 5 cm dir ve bu hayvanların yavrularını yumurtadan çıktıkları anda çıplak gözle çok zor görünür. Böylelikle diskus yavrusu çok hassastır. Tabi ki Diskus üretimi de çok zahmetli, masraflı ve özen gösterilmesi gereken bir iştir. Bir çift için (optimal gereken tank) en az iki tane 80-125 lt lik iki üretim akvaryumu ve minimum 500 lt lik bir büyütme tankı gerekmektedir. Tabi ki bir de su dinlendirme tankı ki çok önemlidir su kimyası ile su tankında oynayıp hep aynı kalitede suyu kullanabilirsiniz. Bir kondaktivite ölçüm aleti (dijital) (dikkat ediniz mikrosiemens ölçüm yapan milisiemens değil). Bu alet ile sudaki iletkenliği ölçeceksiniz, etkili bir üretim için önemlidir. Bir adet PH metre (dijital). Dijital olması önemli çünkü hassas PH ölçümleri yapılması gerekmektedir. İyi bir üretim için ozmos filtre sistemi ve dinlenme tankı kullanmayacaksanız, musluk suyunu arıtacak filtre kullanmalısınız (ki tarafımdan önerilen 3 kartuşlu; yani suyun önce 5 mikron kömür ve 1 mikron filtre malzemesinden geçirenler olmalı). Bunlar iyi başarılı bir diskus üretimi için olması gereken malzemeler.
Malzemeleri edindikten sonra şimdi gelelim iyi bir çifte nasıl sahip olabilirsiniz sorusuna. Öncelikle ırk seçilmeli. Şimdi ırk seçiminde size şu öneride bulunabilirim. Ulaşabileceğiniz en sağlıklı ve döl verimi yüksek olan Diskuslar. Hormonsuz, genetik bir hatası olmayan, tam yuvarlak bir gövde. Bakın ırk seçiminde çok değerli ve güzel ırklar olan red spoted, santarem vb. gibi seçimin dışında, yukarıdaki özelliklerdeki diskus seçimi önemlidir. Diskusunuz Red Turkuaz bile olsa yukarıdaki özellikleri taşımalıdır. Yoksa başarılı olamazsınız.
Şimdi benim size önerim yerli üreticilerden bu tarz diskusları bulabilirsiniz. Çünkü emin olun ki, bu diskusları üreten kişiler hormon kullanmayacakları için başarı şansınız %70-80 artar.
Bu anlattıklarım ışığında iki şekilde çift oluşturabilirsiniz. Bir bildiğiniz güvendiğiniz bir kişiden çift tutmuş olarak alınabilir ki ben kesinlikle güvendiğiniz bir kişiden alınması taraftarıyım çünkü çift olarak aldığınız diskuslar;
1. İki dişi olabilir ki inanın en tecrübeli üreticileri bile şaşırtabilir. Çünkü dişinin biri yumurta dökerken öbür dişinin de yumurtaların üzerinden geçen birçok çift olarak satılan diskuslar gördüm. Tabi ki doğal olarak yavru alamazsınız.
2. Her çift gerçek anlamda yavru alabileceğiniz çiftler değildir. Mutlak tam uyum içinde olması gerekmektedir. Bunu çiftlerin tipik hareketlerinden anlayabiliriz. Çift tutuklarını anladığınız çiftlerin kesinlikle kavga etmemeleri erkeğin dişi yem alırken izlemesi gibi özelliklerin dışında çiftlerin yumurtayı korumaları onları yememeleri gerekmektedir. Yavrular çıktıktan sonra onları üzerlerine alarak mukozalarındaki ürettikleri süt ile tam besleyebilmeleri gerekmektedir ki bu özelliklere sahip çiftler zor bulunur ve bunları da size astronomik fiyatlara satarlar.
Benim size önerim kararlaştırdığınız ırk hangisi ise, o ırktan en az altı, en çok 10 tane 5 6 aylık(7 8 cm) diskusların alınarak, bu gruptan çift oluşturmanızdır. Bu onlu veya altılı grubu da aynı kardeşlerden değil, ama aynı ırk olarak ayrı ebeveynlerden alınan yavrulardan oluşturun. Buna kan tazeleme denir ve ırkın yavru yavruya (kardeş kardeşe) kırılmasıyla ırkın açılımı önlenir. Diskus 12 aylık olduğundan itibaren üreme yetisine sahip olur ve bu arada 1 ya da birkaç çift köşelere çekilerek diğer diskusları yanlarına yaklaştırmayacaklardır. Bu olay onların çift tuttuklarını ve üreme içgüdüsü ile territorial hareketlere başladıklarını göstermektedir.
Onun için 12 aylık olduklarından itibaren üreme çağına girdikleri için territorial savaşlar akvaryumda başlar. Diskus kıskanç bir balıktır. Eşini kıskanır ve başka diskuslarla kıran kırana mücadeleye girer. Aynı zamanda da bölgecidir. Tuttukları bölgeye başka diskusları yaklaştırmazlar.
Şimdi burada bu anlattıklarım dışında, suni olarak çift tutmayı teşvik etmek amacı ile uygulanan bir yöntemden bahsedeceğim;
Doğal istekler bölümünde diskusun amazon yağmurları yağdığı, ısının düştüğü, bulundukları nehirler ve göllerdeki suyun daha asidik ve yumuşak bir hal aldığı zamanda üremeye geçtiklerinden bahsetmiştik,
Burada uygulayacağımız yöntem;
Ayrı bir akvaryumda, genelde 100 125 lt lik üretim akvaryumlarına, bulundukları genel tanktan emin olduğunuz bir erkek ve iki dişiyi alın. Üretim tankınızın tamamını ya da büyük bir bölümünü genel tankınızdan doldurun.
Yukarıda bahsettiğimiz gibi diskus kıskanç bir balıktır. Onun için iki dişi seçtik. Birbirlerini kıskandırmak amaçlı,
Bu tanka aldığımız balıkların suyunu %50 su değişimi ile ve ozmos ya da su yumuşatma yöntemlerinde bahsettiğimiz daha yumuşak ve daha asidik bir karışım ile ve daha düşük sıcaklıklı su ile değiştirdikten sonra;
Diskuslarda suyun sıcaklık düşüşü, yumuşaması ve asidik olması (doğal istekler; amazon yağmurlarının yağmaya başladığı dönemin suni olarak oluşturulması) gibi unsurlar üremeyi içgüdüsel olarak teşvik edecek ve iki dişinin kavgalarından dişilerden birisi erkeği seçip çift oluşturabileceksiniz. Ancak buradaki yöntem bir kandırma ve az balıkla yapıldığı için oluşan çift tam uyumlu bir çift olmayabilir. Oluşabilecek uyumsuz bir çiften de randımanlı bir üretim sağlanamayabilir.
Onun için çiftlerinizin ana tankta kendi kendine oluşmalarını beklemeniz daha iyi randıman sağlamakla beraber, yukarıdaki yöntemi ana tankınızda uygularsanız, bu da çift tutmayı teşvik edecektir. Ancak buradaki ısı düşürmeyi çok uzun tutmamalı ve düştükten sonra ısıtıcı sayesinde eski haline dönmesine izin verilmelidir.
İlerleyen bölümlerde de bu konulara sık sık değinilecek ve daha detay bilgiler verilecektir
Örnek üretim akvaryumu:
Üretim suyu:
Üretime geçmeden önce diskusların üremesine uygun su hazırlanışı çok önemlidir. Diskus üretiminin temelini oluşturan ve pek çok insanın hataya düştüğü durumlar su hazırlanışında yatmaktadır. Diskus üretim değerlerinin belirli bir standardı yoktur. Genelde üretim şartları çiftten çifte değişmektedir. İşte bu noktada diskus üretiminin zorluğu kat kat artmaktadır. Üretim şartları genelde şu aralıktadır. pH 5.5 6.5 iletkenlik 80 170(1-6GH) microsiemens sıcaklık 26 29 ºC dir.
Bu değerlerin dışında da üretim yapılmaktadır. Bu durum erkeğin sperm gücüne ve dişinin yumurta yapısına göre değişmektedir. Önümüze bu kadar fazla değer aralığı çıktığı için üretimde çok fazla su seçeneği de ortaya çıkmakta. Bu noktada diskus üretimi şu değerde yapılır demek üretim yapacak olan insanları yanılgıya düşürmekten başka bir işe yaramaz. En güzel üretim şartını bizler deneme yanılma yöntemiyle ve not tutarak kademe kademe bulmalıyız.
Yukarıda anlatılanlar doğrultusunda öncelikle bir adet su hazırlama tankı edinmemiz gerekmekte. Üretimde kullanacağımız suyu hep buradan hazırlanmış vaziyette temin edeceğiz. Üretim için yumuşak suya ihtiyacımız olacak ve bu doğrultuda revers ozmos cihazı almak kaçınılmaz bir durumdur. Fakat çeşitli firmaların ürettiği yumuşak nitelikteki sularda kullanılabilir. Ama çok fazla su kullanılacağı için genelde bu daha fazla maliyetlidir. Stok yaptığımız tankta su her gün kontrol edilmeli pH-ms ölçümleri yapılmalıdır. İstenilen pH değerini yakalamak için tankın içersine peat konulabilir ya da asitle rejenere edilebilir. Asitle oynamak, denemeler yapmak çok tehlikelidir. Bu konuda tecrübemiz yoksa ayrı kaplarda denemeler yaparak asit oranlamaları yapılmalıdır. Asit olarak hidroklorik asit, fosforik asit, humik asit kullanılabilir. Humik asit kullanmak çok daha iyidir fakat humik asit pahalıdır ve zor bulunur.
Akvaryuma direk asit kesinlikle uygulanmamalıdır. Bu yüzden hatalara mahal vermemek için su hazırlama tankı çok önemlidir. Üretimde sadece revers ozmos suyu kullanılmamalıdır. Bu su mevcut şebeke suyuyla aşılanmalıdır. Yine bu aşılama oranını bizler %25 ozmoz-%75 şebeke,%50 ozmoz-%50 şebeke şeklinde ayarlayabiliriz. Bu oranlar kesin ve net değerler değildir. Bu oranları bizler deneyerek balığın yapısına ve üreme şartına uygun bir hale getirmeliyiz.
Uygun eşler birbirini bulduğu takdirde kısa sürede üreme moduna geçerler. Tipik davranış hareketleri olarak akvaryumun içersinde birbirlerini konumlandırarak eş olduklarının görüntüsünü çizerler. İlk yumurtayı topluluk akvaryumunda dökmelerinin eşlerin birbirlerine olan bağlarını kuvvetlendirmesi açısından önemlidir. Daha sonra çift çok fazla strese sokulmadan üretim tankına alınmalıdır. Çünkü eş tutmuş bir çift biran önce yavrularını çıkartarak büyütmek isterler. Defalarca yumurtaları küflenen ve bozulan çiftlerde ilerleyen yumurtlamalarda kavgalar yaşanabilir. Kavga eden ve uyumsuz çiftlerden yavru almak çok güçtür. Çünkü kuluçka evresinde muhakkak eşlerden biri yuvayı bozar sorun çıkartmaya çalışır.
Eş tutmuş bir çift beslenmesine bağlı olarak 4ile 15 gün aralıklarla yumurta dökebilir.12 13 cm ve üzerindeki dişiler daha kısa sürede yumurta döker. Ufak dişilerin yumurtlama aralığı daha uzundur. Üreme dönemi eşleri proteince zengin beslemeye özen gösterilmeli. Beslenme dişi balığın iri yumurta dökmesi bakımından önemlidir. Çok fazla yemleme yapılarak ta suyun niteliği bozulmamalıdır.
Üreme ortamı:
Akvaryumun yeri ve ışıklandırma önemlidir. Eğer akvaryumun bulunduğu yer gün ışığı alıyorsa ekstradan ışık yakmaya gerek yoktur. Üretim akvaryumlarında çiftin üzerinde ışık yakmamak olabilecek stres durumlarının önüne geçer. Eğer karanlık ve gün ışığını almayan bir ortamdaysa 9w lık ışık odayı hafif loş bir hale getirecek şekilde odanın en yüksek ve akvaryuma en uzak olan noktasında bir timer aracılığıyla düzenli zamanlarda yakılmalıdır. Üreme dönemi çiftler iyi takip edilmelidir. Işıkların sönmesine ve bulundukları odanın zifiri karanlığa düştüğü bir anda üremeye başlayan bir çiftin yumurtalarından spermlenme adına randıman alınmaz. Böyle durumda ışıklandırma zamanı üreme bitene kadar uzatılmalıdır. Işıklandırmayı sürekli yapmakta çözüm değildir. Yaptığım denemelerde yumurtaların küflenme oranının en fazla olduğu dönem ışıkların açık olduğu döneme gelmekte.
Akıntı üreme tanklarında minimum olmalıdır. Eğer akvaryumun bulunduğu oda sıcaklığı düşükse akvaryumdaki sirkülasyon azlığı nedeniyle akvaryumun alt ve üst kısımlarında sıcaklık dengesizliği olabilir. Bu sorunu çözmek için kaliteli ısıtıcı kullanarak tabana yakın bir şekilde yatay vaziyette konulabilir. Ya da üreme dönemi dışında sünger filtrenin hava çıkışı artırılarak hafif de olsa akıntı yaratılabilir. Akvaryumdaki ısı dengesizliği balık sağlığı açısından önemlidir.
Üreme:
Üreme zamanı erkek ve dişi yumurtayı dökecekleri bölgeyi iyice temizler. Bu bölge akıntının minimum olduğu bir bölgede olmalı. Üretimde yumurtalarını bırakması için seramik huniler ya da PVC borular kullanılabilir. Çift üreme bölgesinde sürekli kafa titreterek üreme hareketlerine başlar. Dişinin üreme organı daha iri ve dışarıya doğru çıkık olur. Erkeğinki ise daha kısa ve sivridir. Yumurta dökümüne yarım saat kala dişi balık yumurtlama yüzeyine doğru yumurta dökme pozisyonunu alır ve yumurta dökercesine sürtünmeye başlar. Asıl yumurtlama daha sonra başlayacaktır. Bu sırada erkek diskusta çok fazla renklerini vererek üremeye hazır olduğunu belli eder. Daha sonra gerçek çiftleşme başlar. Önce dişi yumurtaları bırakır ve sonra erkek yumurtaların üzerinden geçer. Bu işlem sırayla dişinin yumurta sayısına bağlı olarak45 dakika70 dakika arsında sürer. Balık büyüklüğüne bağlı olarak 150 -500 arası yumurta dökerler. Çiftleşme bittikten sonra eşler sırayla yumurtaların başına geçerek yumurtaları havalandırırlar ve bazen ağızlarıyla yumurtaların üstüne doğru suyu püskürtürler. Bunu yapmalarındaki amaç yumurtaların mantar oluşumuna ve tutunmalarından etkilenmemesi ve yeterince oksijen alarak olgunlaşması bakımından önemlidir.
Yumurtalar su sıcaklığına bağlı olarak 48 ile 55 saat arasında çatlayarak içersinden larvalar çıkar. Asıl önemli olan kısım yumurtaların bu sürece kadar olan olgunlaşma evresidir. Bu süreçte yumurtaların birinci gün ve ikinci gün evreleri vardır. Yumurta dökümünden 24 saat sonra bile yumurta içersinde embriyo gelişimi tam olarak anlaşılamaz. Hatta yapmış olduğum gözlemlerde mercek altında bile yumurta içersinde bir oluşum gözleyemedim. Fakat ikinci gün 35 ve 38. saatlerde yumurtalara hafif bir karartı düşmeye başlar. İkinci günün yumurta açılımına 6-7 saat kala bile yumurtalarda tam anlamıyla karartı yoktur fakat gelişim ve renk koyulaşması her geçen saat daha belirgin ve hızlıdır.
Sonrasında larvalar çatlamaya yakın anne ve baba larvaların yumurtadan çıkmasına yardımcı olur. 3. günün sabahına girildiğinde larvaları huniye yapışık vaziyette görebiliriz. Anne ve baba akvaryum ortamındaki duruma göre larvaların yerini değiştirebilir. Bu duruma stres faktörü de etken olabilir. Bu süreçten sonrada larvaların uzun bir yolu vardır. En önemli sınavları olan anne ve baba sırtına çıkabilmek için gereken gelişim süresini yaşamaya başlarlar. Larva halindeyken ikinci gün siyahlaşma daha fazla artar ve larvaların 3. günü siyahlaşmayla beraber yavrularda azda olsa bir incelme ve topaklama görülebilir. Bu süreçte bazı yavruların hafiften yüzme eğilimi göstermesine karşın anne ya da baba yavruyu tekrar yapıştırır. Yavrunun kafa kısmındaki yapışkansı salgı yavrunun üreme bölgesine yapışmasına yardımcı olur. Larvalar 4. günün sabah saatlerine doğru serbest yüzüşe geçer. Serbest yüzüşe geçiş sıcaklığa bağlı olarak 60-70 saat kadar sürebilir. Bu yavruların ikinci önemli anıdır. Bu noktada sudaki nitrit ve nitrat değerlerinin yüksek oluşu larvanın anne ve baba sırtına çıkışına etki edebilir. Bu etkilenmeyi gören anne baba sakat gibi yüzen yavruları yemeye başlar. Halbuki su değerleri yüzünden yavru hem iyi gelişim gösterememiş hem de yüksek nitrat değerleri yüzünden anne baba mukozasına doğru yüzemez haldedir. Bazı yavrular ilk mukozanın tadına baksa da bir saat sonra düşmeye başlar. Çünkü bu süreçte yavru yüzmek için büyük oranda enerji harcamaktadır. Su değerleri yüzünden de enerjisi biter ve tabana doğru düşerek amaçsızca yüzmeye başlar. İşte bu noktada yavrularının durumundan haberdar olan çift yavrularının yaşayamayacağını görerek yavrularını yemeye başlar. Kolay kolay bir diskus çifti yavrularını ya da yumurtalarını yemez. Eğer yiyorsa bu durumun anne ve baba tarafından bir sebebi vardır.
Bu tip durumlara mahal vermemek için üretim tanklarında düzenli su değişimi yaparak dip sifonlanmalıdır. Su değişim oranı her gün %10 olabilir.
Örneğin resimdeki yumurtaların ikinci günü ve yumurtalar kahverengileşmeye başlamakta.
Eşler üretim boyunca sürekli kontrol altında tutulmalıdır. Olabilecek aksiliklere zamanında müdahale etmek önemlidir. Eğer eşlerden biri yuvayı bozma girişimine giriyorsa yumurtalara ya da yavrulara bakabilecek en uyumlu olanı bırakılmalı diğeri ayrılmalıdır. Fakat bazı durumlarda buda sorunları çözememektedir.
Larvaların serbest yüzüşe geçmeden önceki halleri.
Yavrular serbest yüzmeye başladıkları gün bulundukları odanın ışığı gece gündüz yakılmalıdır. Böylece yavrular ara vermeden gecede anne ve babanın mukozasından faydalanabilirler. Eğer çiftlerde aydınlatmadan doğan kavgalar (stres) başlarsa ışık söndürülebilir. Yavru mukozanın tadına vardıktan 3-4 gün sonra gece ışıklar kapansa da anne babanın derisine yapışırlar,karanlık dahi olsa beslenmeye devam ederler.
Bu süreçte su değişimleri ihmal edilmemelidir. Her gün dip çekerek %10 su değişimi yapılmalıdır. Anne-baba bu süreçte daha az yem yer fakat yine düzenli bir şekilde beslenmelidir. Yavrular 7-10 gün sonra anne babayı bırakarak akvaryumun diğer köşelerinde yem arayışına çıkar. Hatta sünger filtrenin üzerine giderek rotifer yemeye çalışması da bu duruma işarettir. Bu süreden sonra mukoza yavrunun ihtiyacını karşılayamamaktadır ve artemiaya başlanabilir. Artemia verirken su değişim oranı artırılmalıdır. Çünkü gerek artemia kabukları gerek açılmayan yumurtalar suyu bozmaktadır. Vermeden önce iyice durulanmalıdır. Artemia verilmesinden 2-3 gün sonra yavrular artık anne babadan daha fazla ayrılarak yem aramaya koyulur. Yine tek tük yavru anne babanın derisini yese de ana yem olarak artemia gereklidir. Bu boyuttaki yavrular nerdeyse doymak bilmez. O yüzden yemleme az ve sık olarak günde 7-8 öğün kadar yapılabilir. Ne kadar fazla yemleme yapılırsa o kadar hızlı gelişeceklerdir. Tabi ki yemleme oranına göre günlük su değişimleri de %30 lara kadar varabilir.
Yavruların anne baba sırtındaki ilk günleri
Yavrular yaklaşık 20-25 gün olduklarında anne babadan ayrılarak büyütme tankına geçirilmelidir. Çünkü artık yavrularında büyümesiyle ufak hacimli üretim ortamında su değerleri bozulmaktadır. Hem yavruların daha geniş ve temiz su ortamında gelişebilmesi hem de anne babanın mukoza tabakasını yenileyebilmesi için bu idealdir. Yavrular belli bir büyüklükten sonra artık anne babanın mukozasına zarar vermektedir. Erken müdahale edilmediği takdirde anaçların ölümüne kadar gidebilir. Çünkü anne baba ne pahasına olursa olsun yavrularını yaşatmak ve büyütmek için elinden gelen gayreti gösterecektir. Bu inatçı özveri çifti ölüme bile götürebilir.
Yavruların suyu ilerleyen günlerde sertleştirilmelidir. Uygun değerler 400-700 microsiemens, 6.5-7.2 pH aralığıdır. Bu dönemde suda yeterince kalsiyum ve magnezyum tuzlarının varlığı iskelet yapısının düzgün ve hızlı gelişmesi için önemlidir.
Yavrular artemia yerken
Diğer örnek resimler:
Üretim Amaçlı Suda Dikkat Etmemiz Gereken Bazı Kavramlar Ve Suya Etkileri:
TDS: Toplam Çözülmüş Tuzlar(katılar)(Total Disolved Salt)Sudaki toplam çözünmüş katılar, inorganik tuzları ve az miktarda organik maddeleri içerirler. Gerek yüzey suları gerekse yeraltı suları ilişkide oldukları toprak ve taş malzemeden mineral çözerler. Çözünmüş inorganik maddeler suda iyon olarak bulunur. Part Per Million (ppm) olarak ölçülür.
EC: Elektriksel İletkenlik (Electrical Conductivity) çözünmüş iyon konsantrasyonunun çokluğu elektriksel iletkenliğin de suda artış gösterdiğini, azlığı iletkenliğin azaldığını işaret eder. microsiemens/cm (µS/cm) olarak ölçülür.
Distile sudaki (ozmos) TDS oranı düşük ve dolayısı ile EC de düşüktür.
Musluk suyunuzda TDS oranı yüksek ve dolayısı ile EC oranı yüksektir.
Böylece TDS ile EC arasında doğru orantılı bir ilişki vardır.
Diskus üretimi ile uğraşanlar üretim suyunda düşük iletkenlik isterler. Distile su ve musluk suyunu aşılayarak iletkenliği, TDS oranını düşürüp, suyu yumuşak yaparlar.
Ancak bir ufak ipucu vermek isterim. Suyun iletkenliği suyun sıcaklığı ile de ilintilidir. Sıcaklık çıktıkça iletkenlik de artar. Onun için düşük sıcaklıklarda iletkenlik daha düşüktür.
Üretim İçin:
Çok Yumuşak Su: TDS (0-70 ppm), EC (0-140 µS/cm), GH (0-50 mg (CaCo3)/Lt)
Anaçlar, Diskus Besleme, Yavru Gelişimi:
Yumuşak Su: TDS (70-150 ppm), EC (140-300 µS/cm), GH (50-100 mg (CaCo3)/lt)
Diskus Besleme,Yavru Gelişimi,
Hafif Sert: TDS (150-250 ppm), EC(300-500 µS/cm), GH (100-150 mg (CaCo3)/lt)
Yavru Gelişimi(Üreticinin Uyguladığı Yönteme Bağlı)
Orta Sert: TDS (250-320 ppm), EC(500-640 µS/cm), GH (150-200 mg(CaCo3)/lt)
________________________________________
Bora Ünver & Ali Osman Felek 15-04-2005
Yorum Gönder