Bitkili Discus Akvaryumu
Kimilerince akvaryum balıkların kralı kimilerince ise divası olarak kabul gören discusların özel ilgi isteyen balıklar oldukları muhakkakdır. Akvaryum ortamında yaşayan tüm canlıların ihtiyaçlarını karşılamak gerekmektedir. Aksi taktirde sonuç bir felaket olmaktadır. Bitkili bir akvaryumda discus beslemek amaçlandığında ise üzerinde durulması ve dikkat edilmesi gereken noktalar daha da artmaktadır. Bu durumda bitkilerin ve discusların gereksinimleri arasında sağlam bir dengenin kurulması şarttır.
Discus besleyen akvaristler genelde taban malzemesiz cam cama tabir edilen akvaryumları tercih ederler. Bu akvaryumların tercih edilmesinin nedenleri yoğun su değişimi yapılması, dip temizliğinin daha kolay gerçekleştirilebilmesi, bakteriyel enfeksiyon odaklarının olabildiğince elimine edilmesi ve tüm dikkat ve ilginin discuslar üzerine toplanarak su şartlarını olumsuz yönde değiştirebilecek faktörleri minimuma indirmek olarak özetlenebilir. Bunun yanında discusların rahat beslenebilmeleri için de taban malzemesiz akvaryumlar çok daha uygundur.
Discusların sosyal davranışlar sergilediğinin bu nedenle belli sayılarda koloni olarak tutulması gerektiği bilinmelidir. Erişkin bir discus için gereken su hacmi 50 ile 60 litre arasındadır. Buradan yola çıkarak en az 6-8’li bir grup oluşturulurken minimum 300-400 litrelik su hacmi olan akvaryumların gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Discusların beraber büyümeleri ve bulundukları ortamda çift tutmaları en ideal yaklaşımdır. Bu nedenle belirlenen sayı ve büyüklükteki balıkların topluca alınarak genel bitkili akvaryuma konmaları daha doğru olacaktır.
Peki bitkilerin discus akvaryumunda yararı var mıdır? Mutlaka bazı noktalarda olumlu etkileri olacaktır. Bunlardan ilki gün boyu bitkilerin suya vereceği bol oksijendir. Bu suyun oksijence zengin hale gelmesini sağlayacaktır. Ayrıca bitkiler ve yapraklar discusların kendini güvende hissetmesi için saklanma alanları oluşturacaktır. Bitki kökleri taban malzemesinin oksijenize olmasını sağlayarak biyolojik filtrasyonda bu malzemenin aktif görev almasını sağlayacaktır. Sudaki minerallerin bitki tarafından kullanılması ile suyun sertliğinin yükselmesi önlenecektir. Bitkiler ağırlıklı olarak nitratı ve tüm nitrojen içeren maddeleri kullanarak doğal bir filtrasyon sağlayacaktır. Bu da tüm balıklarda önemli olan ancak discus sağlığı için birincil öncelik olarak kabul edilen düşük nitrat seviyelerinin sağlanmasında son derece önemlidir.
Bitki ve buna uygun taban malzemesinde taban filtre kullanımı uygun bir filtreleme olmayacaktır. Bitki ve bunun bakımı açısından taban filtre uygun bir alternatif olmayacaktır. Bu tür filtreler gerek taban malzemesini oksijenize ederek kök yolu ile bitkinin alacağı eser elementleri okside edecek ve buda bitki tarafından kullanılamayacak ayrıca bazı elementlerin de ortamdan uzaklaşmasına yol açacaktır. Yani bir miktar anaerobik ortamın taban malzemesinde olması gereklidir. Ancak discus gibi yüksek proteinli beslenmesi gereken balıkların olduğu akvaryumda bu anaerobik ortam eğer yem artıkları iyi temizlenemez ve taban malzemesinin arasında kalırsa çok ciddi hastalıklara meydan hazırlayacaktır.
Taban Malzemesi
Bitkili bir discus tankında taban malzemesine karar verirken dikkat edilmesi gereken noktalar olmalıdır. Bunlardan ilki kullanılacak malzemenin iri olmamasıdır. Birkaç milimetreyi geçmeyen ince kum vb malzemeler bu nedenle uygun olacaktır. Bunun nedeni ise discus için verilecek protein ağırlık yemlerin iri taneli taş yada kumların arasında kalarak bakteriyel enfeksiyonlara neden olabilmesidir. Diğer önemli bir nokta ise kullanılacak malzemenin suya etkisinin olmamasıdır. Özellikle suya kalsiyum veren ve suyun sertliğini ve pH’sını yükselten taban malzemelerinden uzak durulmalıdır. Basit bir test ile bu malzemenin discus akvaryumu için uygun olmadığı anlaşılabilir. Bunun için malzemenin üzerine sirke döküldüğünde köpürme oluyorsa bu malzeme uygun değildir. İnce taneli kuartz yada dere kumu bu amaçlar doğrultusunda rahatlıkla discus tanklarında taban malzemesi olarak kullanılabilir. Taban malzemesinin kalınlığı bitki ekileceği için 5 cm den az olmamalıdır. Taban malzemesinin altına yada arasına demirden zengin malzemelerin eklenmesi bitki açısından yararlı olacaktır. Bunun yanında alternatif taban uygulamaları da söz konusu olabilir. Bunlardan ilki akvaryumun tabanının arka yarısına taban malzemesi konularak, bitkilendirme yapılması ön kısmının ise çıplak bırakılmasıdır. Bu durumda yemleme ön kısma yapılacak ve dip temizliği de rahatlıkla gerçekleştirilecektir. Diğer alternatif bir uygulama ise saksılar içerisine taban malzemeleri yerleştirip bitkileri bunlarda beslemektir. Alternatif tüm yöntemlerde amacın proteince yoğun yemlerle beslenen discus akvaryumlarında yem kalıntılarının-artıklarının ortamdan uzaklaştırılamama durumunda yaşanacak bakteriyel hastalıklardan olabildiğince uzak kalabilmektir.
Aydınlatma
Bitkili bir akvaryumda uygun aydınlatma sağlıklı bitkiler için en önemli gerekliliktir. Özellikle fotosentez için PAR (Photosynthetically Active Radiation) değerlerine sahip lambalar kullanılmaktadır. Fotosentez bitkilerin su ve karbonu kullanarak karbonhidrat sentezlemelerine verilen addır. Bitkilerde bu işlemde klorfil denilen pigment hücreleri rol oynarlar ve 400-700 nm dalga boyunda bu işlemi gerçekleştirirler. Bitkilerin önemli besin kaynağı da bu yol ile sağlanmış olur. Aydınlatma yaparken ne kadar ışığa ihtiyaç vardır? Burada değişik kriterler kullanılabilir. Bunlardan en önemlisi lumendir. Lumen ışığın yoğunluğudur ve genel kural olarak yoğun bitkili bir akvaryumda 30-50 lumen/litre gereklidir. Diğer sık kullanılan bir hesaplama ise watt cinsindendir ve 0.3-.05 watt/litre ile ışıklandırma yapılabilir. Bilinmesi gereken nokta ise tabana ulaşan ışık yoğunluğunun su yüzeyinin yaklaşık % 5’i kadar olduğudur. Aydınlatma süresinin günde 10-12 saat arasında olması temel gerekliliktir.
Lamba Seçimi
Akvaristler tarafından en çok tercih edilen lambalar floresan lambalardır. Bunlar yaygın olarak bulunabilmeleri ve ucuz olmaları nedeniyle sık olarak kullanılmaktadır. Bu lambalarla beraber özellikle alüminyum reflektörlerin kullanılması daha iyi sonuçların elde edilmesini sağlamaktadır. Bitkiler için uygun spektrumda lambaların seçimi yanında balığın renklerini gösterecek lambaların da kombine edilmesi uygun olacaktır. Bu nedenle bitkiler için mavi- mor, balık renkleri için sarı-yeşil bant genişliğine sahip lambaların kombine edilmesi daha doğru olacaktır. Bitki büyümesi için soğuk renk derecesindeki (3600oK) lambalar tercih edilmelidir. 5000oK değerine yakın lambalar bu amaçla ideal lambalardır. Lambanın suyun yüzeyinden yüksekliğinin 30 cm den daha yakın olması önerilmektedir. Bunun yanında su yüksekliğinin de yüzey-taban mesafesinin 60 cm den fazla olmaması önerilmektedir. Diğer önemli akılda kalması gereken nokta ise 6 ayda bu lambaların değiştirilmesi gerekliliğidir.
Floresan lambalar dışında günümüzde metal-Halide ve cıva-buharlı yüksek yoğunluklu lambalarda aydınlatma amacıyla kullanılmaktadır. Bu lambaların en büyük dezavantajı pahalı olmaları ve floresn lambalara göre daha zor ulaşılabilir olmalarıdır. Yoğunluklarının fazla olması nedeniyle bitkili discus tankında kullanılacaksa eğer uzun dalları olan yoğun bitkili akvaryumlar gereklidir. Bu durumda discuslar için belli bölgelerin loş olması sağlanacak aksi taktirde yoğun ışık discuslar da strese yol açacaktır. Diğer bir sorun ise suyu ısıtmalarıdır. Bu nedenle su sıcaklığının takibi önemlidir. Ayrıca verecekleri u-v ışınları nedeniyle koruyucu camların kullanılması hem akvarist hem de balık sağlığı açısından son derece önemlidir.
Bitki Beslenmesi
Su bitkileri için en önemli beslenme taban malzemesinden olmaktadır. Bunun dışında akvaryum suyundan da bazı maddeleri alabilmektedir. Sudaki elementler ancak okside olmayan formlarında bitkiler tarafından kullanılabilmektedir. Kullanılan şehir suyu bazı temel eser elementleri içermektedir ancak bunların konsantrasyonları bitkiler için yetersizdir.
Temel bitki gereksinimlerden bazıları suda vardır. Amonyum ve nitrat sudan temin edilebilir. Özellikle yoğun proteinle beslenen discuslarda nitrat değerleri bitki beslenmesi için tatminkar seviyelerde olacaktır.
Demir, akvaryum bitkileri için en önemli besin kaynaklarındandır. 0.1 mg/litre değerleri ideal demir değeridir. Demir için günlük veya anlık eklemeler yapan pompalar yanında günlük yada su değişimlerinde dışardan yapılan sıvı solüsyonları tarzında eklemelerin yapılması mümkündür ve demir seviyesinin haftada üç kez testler ile takibi önerilmektedir.
Bunun yanında eser element olarak adlandırılan maddelerinde düzenli olarak su değişimleri ile beraber suya eklenmesi gereklidir.
Bitkiler açısından diğer önemli bir madde ise karbondioksittir (CO2). Bitkiler bunu sudaki çözülmüş formundan alırlar. Eğer suda bu şekilde yeterli çözülmüş karbondioksit yoksa bu durumda karbonu bitkiler biyojenik dekalsifikasyon denilen işlemle bikarbonattan elde eder. Bunun sonucu olarak suyun sertliğini düşürürler. Sudaki CO2seviyesinin testler ile ölçümü gereklidir. Bitkili bir akvaryumda CO2seviyesini bitkinin büyüme hızı etkiler. Yüksek teknolojilerin kullanıldığı bitkili akvaryumlarda CO2enjeksiyonu standarttır. İyi ve uygun aydınlatılmış bir bitkili akvaryuma yeterli besin maddelerinin ve CO2uygulanması ile son derece sağlıklı bitkiler elde edilecektir. Bu bitkilerde suya bol miktarda oksijen sağlayacaktır. Bitkilerin yapraklarında göreceğiniz hava kabarcıkları suyunuzun maksimum seviyede oksijenize olduğu anlamına gelmektedir. Ancak tüm bu senaryo ışıkların açık olduğu dönem için geçerlidir. Işıklar kapatıldığında ise diğer akvaryumdaki canlılar gibi bitkiler de oksijen alıp CO2suya verecektir. Bu durumda ortaya çıkabilecek problemlerle baş edebilmek için ışıklar kapalı iken CO2inde kapatıp hava taşı ile suyu oksijenize etmemiz yada CO2enjeksiyonunu pH moniterizasyonu ile kontrol etmemiz gerekmektedir. Bu durumda pH yükseldiğinde CO2suya enjekte edilecektir. CO2sistemi olarak en basiti evde yapılabilen maya, şeker, kabartma tozundan elde edilen düzeneklerdir. Bitkilerin sağlığının ve büyümesinin dikkatli bir şekilde kontrolü balık sağlığı açısından şarttır. Yeterince beslenemeyen, besin maddelerinin düzenli eklenmediği yada alg problemi nedeniyle bu besin maddelerinin bitkiler yerine algler tarafından tüketildiği bitkili akvaryumlarda bitkilerin büyümeleri duracak ve CO2tüketimi de azalacaktır. Bu durum ise sudaki kullanılmayan CO2balık sağlığı açısından son derece tehlikeli olacaktır.
Bitkili discus akvaryumuna uygun bitkiler hangileridir?
Bunun için discusun yaşadığı pH, sertlik, sıcaklık, aydınlatma gibi su şartlarına uygun bitkiler tercih edilmesi gereklidir. Bu kriterlere en uygun bitkileri inceleyecek olursak:
Apanogetonlar: Bu grup bitkiler 28oC kadar dayanırlar. Bu nedenle discus tanklarında uygundurlar. Bu bitkiler hızlı büyüyen bitkileridir ve bazı türleri 50-60 cm uzunluğa erişebilir. Bu nedenle arka planda tercih edilmelidir. Bu bitkilerin belli aralarla daha serin sularda 2 ay süre ile bekletilip tekrar sıcak suya konulması bitki sağlığı açısından önemlidir.
Aponageton crispus
Aponageton henkelianus
Aponageton ulvaceus
Aponageton undulatus
Crinum: Soğanlı bitkilerdendir ve cinsine göre 50-100 cm kadar büyüyebilir. Bu nedenle arka ve köşe planda değerlendirilmesi önerilir.
Crinum natans crispus
Crinum thaianum
Cryptocoryne: Yüksek sıcaklıklara dayanıklı bitkilerdir. Taban bitkisi olarak kullanılır ve dikilirken aralıklı yerleştirilmesi taban temizliği yapılırken yararlı olacaktır. Sağlam ve geniş yapraklıdırlar. Bu grup bitkiler yavaş büyürler ve kaliteli demirden zengin lateritli taban malzemesini ararlar. Bu bitkilerin daha zor büyüyen bitkilerden birkaç ay sonra akvaryumdaki yerlerini almaları daha uygun olacaktır. Ekildikten sonra yerlerinin değiştirilmemesi gereklidir.
Cryptocoryne affinis
Cryptocoryne balansae
Cryptocoryne ciliata
Cryptocoryne parva
Echinodorus (Sword plants): Güney Amerika bitkisidir ve discus akvaryumlarına uygundur. Besin değeri yüksek taban malzemesinde hızlı büyürler. Sıcaklık olarak 30oC kadar dayanırlar. Yoğun ışık isterler.
Echinodorus amazonicus
Echinodorus cordifolius
Echinodorus muricatus
Echinodorus paniculatus
Echinodorus grisebachii
Echinodorus tenelleus
Vallisneria: İnce uzun arka plan bitkileridir ve 30oC kadar dayanırlar. Bazı türleri 200 cm kadar uzuyabilir. 3-5’li gruplar şeklinde dikilmesi uygun olacaktır.
Vallisneria gigantea
Vallisneria spiralis
Vesicularia dubyana(Java Moss): Kaya, kütük gibi dekoratif malzemelerin üzerinde tercih edilirler ve ışık ihtiyaçları fazla değildir.
Mirosorium pteropus(Java fern)
Bitkili Akvaryumun Planlanması
Başarılı bir bitkili akavaryum için iyi bir planlamanın yapılması gerekir. Hangi bitkinin hızlı hangisinin yavaş büyüyeceğinin, hangisinin ön hangisinin arka sırada olması gerektiğinin bilinmesi önemlidir. Zıtlıklar ve kontrastlıklara karar verilmelidir. Kırmızı- yeşil yapraklı bitkiler, ince ve uzun-kalın ve oval yapraklı bitkiler olarak düzenlemeler yapılabilir. Kaya ve kütüklerin yerleri önceden karar verilmelidir. Taban malzemesi seçilmeli ve demirden zengin malzeme ile karıştırılarak en az 5 cm kalınlığında tabana döşenmelidir. Bitkiler dikilirken ilk başta cryptocorynelerin eklenmemesi bunların birkaç ay sonrasında yerlerine eklenmesi akılda tutulmalıdır. Takiben su tam olarak eklenmeli sıvı gübreleme yapılmalı ve filtre çalıştırılmalıdır. Günlük 10-12 saatlik aydınlatma uygun lamba seçeneği ile yapılmalıdır. Birkaç gün içinde ısıtıcı çalıştırılmalı sıcaklık yavaş yavaş arzulanan seviye olan 28-30oC ye getirilmelidir. Üç ay sonunda arzu edilmeyen bitkiler çıkartılmalı ve bu dönemde cryptocoryneler ekilmelidir. Bunu takiben testler tekrarlanıp discuslar akvaryuma eklenmelidir. Bitkilendirme sırasında discusların saklanabileceği alanlar yaratılmasına dikkat edilirken discusların serbestçe yüzebilecekleri alanlarında bırakılması akılda tutulmalıdır. Dekorasyonda kullanılacak kütük, dal gibi ağaç malzemenin seçimi de önemlidir. Bu malzemenin suya toksik maddeler vermemesi gerekir. Çoğu bitkili discus akvaryumunda sorunlar doğru seçilmemiş kütük vb. malzeme nedeniyle görülmektedir. Bu malzemelerin akvaryuma koyulmadan önce dikkatlice temizlenmesi şarttır. Kütük vb malzemenin güvenilir yerlerden alınması balık sağlığı açısından önemlidir. Uygun kütük ve kökler suya tannin salarak suyun pH’sını düşürür. Bu discuslar için istenen bir etkidir. Ancak bu etkinin düzenli olarak test edilmesi ve aşırı pH düşüşleri açısından takibi şarttır. Suyun kokusuna dikkat edilmelidir. Bu kokuda bozulma ve balıklarda kararma gözlendiği durumlarda kök ve kütükler de çürüme başlamış olabilir ve bunların akvaryumdan uzaklaştırılması gerekir.
Discuslar ve bitkilerin yüksek sirkulasyondan hoşlanmadıkları akılda tutulmalıdır. Filtre dönüşünün fışkiye uçla suya girişinin sağlanması bu açıdan yararlı olacaktır.
Discuslar protein ağırlıklı beslenen balıklardır. Bu akvaryum da beslenecek discuslar ne kadar küçükse o kadar sık yemleme yapılmalı ve buna bağlı olarak o kadar sık su değişimi gerçekleştirilmelidir. Bitkili akvaryumda bu su değişimleri ve dip temizliğide oldukça zor olacaktır. Discusların 10-12 cm üzerinde olduğu durumlarda ise yemleme ve su değişimi sıklığı daha az olacaktır. Özellikle dibe çöken yemler, gerek taban malzemesi gerekse bitkilerin altında kalacak ve bu yem artıkları zaman içinde bazı hastalıkların ve kötü su şartlarının nedeni olabilecektir. Bu açıdan canlı yem kullanılacaksa su yüzeyine vantuzla yapışan yemlikler ideal yem kapları olabilir. En önemli noktalardan biri de ışıkların kapatılmasına yakın yemlemenin yapılmamasıdır.
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Asla bitkili akvaryumda hastalık için tedavi vermeyin. Bu bitkiler için zararlıdır.
- Düzenli su değişimi yapamayacaksanız discus beslemeyin.
- Hem discus için hem de bitkiler için uygun olacak taban malzemesini seçin.
- Akvaryumda fazla balık ve bitki bulundurmayın.
- Işıkların kapanış saatine çok yakın balıkları beslemeyin.
- Yeni balık eklerken mutlaka karantina uygulayın.
- Su değişimini aksatmayın.
- 28-30oC kadar dayanan bitkiler tercih edin.
- Bitkilerin ışık, gübre, CO2gibi gereksinimlerini yerine getirin.
- Günde 10-12 saat aydınlatma ve geri kalan sürede karartma uygulayın.
- Bitki budaması ve ölü yaprakların uzaklaştırılması en az discus akvaryumlarında yapılması gereken dip temizliği kadar önemli olduğunu unutmayın.
- Discuslar için mutlaka bitki aralarında loş ortamlar yaratarak onları stresten uzak tutun.
Bitkili discus akvaryumları asla discus biyotopu değildir. Ancak gerek görsel açıdan gerekse discusun kendini daha rahat ve güvende hissetmesi açısından uygun akvaryumlardır. Bu tür uygulamalar yapılmadan hem discus hem de bitki gereksinimlerinin iyi bilinmesi ve bunları doğru bir şekilde sentezlenerek yerine getirilmesi şarttır. Aksi taktirde sonuçun bir felaket olması kaçınılmazdır. Emin olabilirsiniz ki doğru uygulamalar sonrası kurulan bitkili discus akvaryumunun da seyrine doyum olmayacaktır.
Kaynaklar
1. Giovanetti TA, Lucanus O: Discus Fish, second edition, China, Barron’s Educational Series, 2005.
2. Degen B, Wattley J: Discus Today. NJ,TFH Publications Inc, 1996.
3. Dick Au: Back to Nature: Discus. Germany, Fohrman Aquaristk GmbH, 1998.
4. Sweeney ME: The Guide to Owing Discus. NJ,TFH Publications Inc, 2003.
5. Hargrove M, Brown D: An owner’s guide to a happy healthy fish: The Discus. NY, Howell Book House, 2000.
6. Wattley J: Discus for the perfectionist. NJ, TFH Publications Inc, 1991
7. Degen B: Discus:How to look after these majestic and fascinating fish. Surrey, Internet Publishing Ltd, 2000.
8. Benedict A: The challenges and rewards of a planted discus tank; Tropical Fish Hobbyist, 102-108, September 2005.
Yorum Gönder